3. § Onderhoud kapitaalgoederen

Onze buitenruimte bestaat uit verschillende openbare voorzieningen zoals wegen, verlichting, groen, speeltoestellen, water etc. Dit zijn onze kapitaalgoederen. Voor veilig gebruik en om kapitaalvernietiging te voorkomen, is verzorgend, cyclisch en projectmatig onderhoud nodig. Aan het eind van de levensduur is rehabilitatie of vervanging noodzakelijk.
Het is niet alleen belangrijk om onze kapitaalgoederen voor de huidige gebruikers duurzaam in stand te houden, maar ook voor toekomstige generaties. En omdat goed te organiseren zijn beheer- en beleidsplannen essentieel. Onderstaande tabel geeft een overzicht van die plannen.

Het beheer van gemeentelijke wegen, fiets- en voetpaden richt zich niet alleen op veilig gebruik maar ook op afvoer van hemelwater en bestrijden van onkruid. Naast landelijke normen houden we rekening met vastgestelde kwaliteitsniveaus. Met periodieke inspecties, lokale metingen en schouwen krijgen we informatie over de toestand van onze verhardingen. Met behulp van een geautomatiseerd beheerprogramma vertalen we deze informatie naar een meerjarenonderhoudsplanning. Deze planning stemmen we af met andere werkzaamheden en planontwikkelingen in de buitenruimte. In dezelfde inspectie nemen we ook het klein onderhoud mee. Dat zijn kleinere gebreken die op korte termijn opgelost/gerepareerd kunnen worden.
Direct onderhoud vindt plaats als de (verkeers)veiligheid in het geding is. Ook asfaltonderhoud voeren we op tijd uit. Bij uitstel zijn immers na verloop van tijd zwaardere (en duurdere) maatregelen nodig en is er kans op kapitaalvernietiging. Bij elementenverharding is dat minder; uitstel is vooral te zien aan een teruglopende beeldkwaliteit.

Civiele kunstwerken zijn bruggen, tunnels, viaducten, duikers, damwanden, kademuren, steigers en dijktrappen. Elk civiel kunstwerk laten we iedere vijf jaar uitgebreid inspecteren conform landelijke kaders en richtlijnen. Houten bruggen en kunstwerken vragen meer onderhoud en daarom laten we die in de tussenliggende periode nog een aantal keer visueel schouwen. Op basis van de inspectieresultaten bepalen we de jaarlijkse onderhouds- en vervangingsmaatregelen. Deze variëren van klein onderhoud (schilderen, brugdekdelen repareren, slijtlagen vervangen, metselwerk herstellen etc.) tot grootschalige vervanging.

Onze bomen, struiken, rozen, vaste planten, hagen en gras bepalen in belangrijke mate het groene beeld van de gemeente. Bomen laten we minimaal 1x per 3 jaar inspecteren (zorgplicht). De resultaten van de jaarlijkse boomveiligheidscontrole zijn leidend voor het uitvoeren van veiligheids- en snoeimaatregelen. Het beheer is gericht op een optimale groeibegeleiding en duurzame boomontwikkeling.
Beplanting en gras onderhouden we conform een vastgesteld kwaliteitsniveau. Op besteksbasis voeren lokale aannemers het dagelijks onderhoud uit (snoeien beplanting, schoffelen onkruid, knippen hagen, maaien gras etc.)
Beschadigde of dode bomen en beplanting vervangen we (inboet). Dat geldt ook voor bomen en beplanting aan het eind van de levensduur, bij afnemende vitaliteit, ziektes of onbeheerbare situaties (planmatig onderhoud). Groenrenovaties en boomvervangingsprojecten leggen we voor en bespreken we met direct omwonenden. Bij aanplant van bomen in verharding schenken we aandacht aan het verbeteren van de ondergrondse groeiruimte. Ook proberen we de buitenruimte klimaatadaptiever in te richten (extra bomen aanplanten, meer biodiversiteit creëren, tegels vervangen door groen ed.)

We werken al geruime tijd aan de ledtransitie. Armaturen die we nog niet vervangen, rusten we uit met zogenaamde retrofit ledlampen.  Armaturen hebben een gemiddelde levensverwachting van 20 tot 25 jaar. Om kapitaalvernietiging te voorkomen, wegen we de restlevensduur van oude armaturen af tegen de kosten voor een snellere overstap naar compleet nieuwe ledarmaturen. Bij lampvervanging laten we onze lichtmasten visueel inspecteren (gemiddeld elke vier jaar). Stabiliteits-/sterktemetingen vinden plaats wanneer lichtmasten 40 jaar oud zijn. Onveilige situaties lossen we direct op.

Speeltoestellen worden elk jaar vier keer op veiligheid geïnspecteerd. Onveilige situaties lossen we gelijk op. De gemiddelde levensduur van speeltoestellen is ongeveer 12 jaar. We houden hierbij geen rekening met vandalisme, wel met slijtage door intensief gebruik. Naast veiligheid kunnen sterk gewijzigde demografische gegevens in een wijk of het einde van de levensduur van de speeltoestellen, aanleiding zijn om een speelplek op de herinrichtingsplanning te zetten. Gebruikers en buurtbewoners betrekken we bij de voorbereiding. Daarbij bieden we eerst de mogelijkheid ideeën kenbaar te maken. Op basis van de meest realistische ideeën maken we twee ontwerpen. Tenslotte kan iedereen –bij voorkeur de kinderen– hieruit een keuze maken. Het ontwerp met de meeste stemmen leggen we aan. 

Straatmeubilair is het meubilair in de openbare ruimte dat niet primair wordt aangebracht om het verkeer te geleiden, maar te voorzien in behoeften van allerlei aard. Voorbeelden zijn zitbanken, fietsenrekken, hekwerken, afvalbakken etc.
Het onderhoud richt zich op het schoon, bruikbaar, heel en veilig houden. Aan het einde van de technische levensduur vervangen we die objecten die niet meer gerepareerd kunnen worden. Daarbij kijken we ook of het object nog functioneel is en het nog aan de gebruiksbehoefte voldoet.

De uitgangspunten voor het beheer en onderhoud van de riolering zijn vastgelegd in het Gemeentelijk Rioleringsplan (GRP) 2018-2022. Het GRP wordt in 2023 vervangen door het Programma Stedelijk Water (PSW) 2023-2027. Ook hierin staat hoe de gemeente haar wettelijke zorgplicht –voor afvalwater, hemelwater en grondwater– invult. Met de zorg voor riolering wordt gewerkt aan bescherming van de volksgezondheid, veiligheid en kwaliteit van de leefomgeving en bescherming van het milieu en de natuur. Het taakveld riolering is een kostendekkend product. Dit betekent dat alle kosten die hiermee gepaard gaan via de rioolheffing in rekening worden gebracht. Ook bouwen we een financiële voorziening op voor toekomstige vervangingsinvesteringen.
Klimaatverandering is in heel Nederland voelbaar. Wateroverlast bij forse regenbuien is niet alleen op te lossen met het aanleggen van grotere rioolbuizen. Daarnaast hebben we ook te maken met perioden van extreme droogte. Om tot een goed evenwicht te komen van vasthouden, bergen en (vertraagd) afvoeren van hemelwater, bekijken we deze vraagstukken integraal. Dit doen we in samenwerking met andere beheerdisciplines, inwoners, ondernemers en het waterschap Hollandse Delta. Kortom: maatwerk voor ieder vraagstuk afzonderlijk.
Bij het reinigen van riolering wordt de helft ook direct geïnspecteerd. Deze inspectieresultaten vormen de basis voor een (grootschalig) renovatie- of vervangingsplan en het uitvoeren van kleine reparaties.
Daarnaast vervangen we riolering bij integrale projecten in de buitenruimte. Ook renoveren we de komende jaren veel oude drukrioleringsinstallaties. Daarbij zetten we in op optimalisatie van de pompinstallaties. Dit gebeurt door renovatie met innovatieve en duurzame nieuwe technieken.

Het onderhoud, reiniging en de garantie van de ondergrondse containers is geborgd in een onderhoudsovereenkomst van de gemeente met de leverancier. Het betreft verzamelcontainers voor PMD/restafval, papier/karton, glas en GFT cocons. De (ondergrondse) container is onderdeel van de openbare ruimte (onroerende goederen) en komt als investering ten laste van de gemeente. De N.V. BAR Afvalbeheer faciliteert de gemeente in de aanschaf, plaatsing en het onderhoud van de ondergrondse containers. Voor het vervangen van verzamelcontainers is een meerjarenvervangingsplan opgesteld. Dit staat toegelicht bij 'Investeringen'.

Op basis van steekproeven voor kwaliteits- en kwantiteitsmetingen van de baggeraanwas op de waterbodem bepalen we welke gemeentelijke watergangen worden gebaggerd. Het waterschap baggert haar eigen watergangen maar als de aanliggende grond van de gemeente is, heeft de gemeente een ontvangstplicht of betalen we het transport en de afvoer van deze bagger.
Om de doorstroming te borgen, vindt in alle watergangen maaionderhoud plaats. Riet en waterplanten worden verwijderd waarbij ook stukken blijven staan (gefaseerd maaien uit oogpunt van ecologie).
Beschoeiingen vervangen we op basis van inspecties waarbij veiligheid vaak doorslaggevend is. We vervangen alleen daar waar nodig of we vormen –waar mogelijk– beschoeiing om tot natuurvriendelijke oever. 

De begrote bedragen voor het onderhoud van de openbare ruimte in 2024 zijn als volgt:

Maatschappelijk Vastgoed
Uitgangspunt voor het beheer en het onderhoud van de maatschappelijk vastgoedportefeuille is het (blijven) bieden van een functioneel voorzieningsniveau. De maatschappelijke vastgoedportefeuille faciliteert de gemeente beleidsdoelstellingen op het gebied van onderwijs, sport, cultuur, welzijn, enzovoorts. Het onderhoud is onderverdeeld in het planmatig, dagelijks en meldingenonderhoud. Het planmatig onderhoud richt zich op het in stand houden van het vastgoed dat voldoet aan conditiescore 3 van de NEN2767(schoon, heel en veilig) en uiteraard aan de vigerende wet- en regelgeving van het Bouwbesluit.

Dagelijks onderhoud is onderhoud dat vooraf niet ingepland kan worden en meestal door gebruikers gemeld wordt. Ook wel meldingen en-of reparatieonderhoud genoemd. Onvoorziene kostbare storingen en-of wijzigingen in bouwregelgeving kunnen grote invloed hebben op het budget dagelijks onderhoud. Voor ieder gemeentelijk gebouw is een meerjarenonderhoudsprognose (MJOP) opgesteld met als uitgangspunt “conditiescore 3” conform de NEN 2767.
 Ook vanuit de nieuwe Omgevingswet die in werking zal gaan treden passen we duurzame maatregelen toe. Deze investeringen wordt zoveel mogelijk gecombineerd met het planmatig onderhoud. Wanneer vanuit (veranderde) wet- en regelgeving aanpassingen nodig zijn, treden wij indien nodig in overleg met gebruikers en/of (mede)eigenaren. 
Er zijn korte periodes, bijvoorbeeld uitzonderlijke warme zomers, in het jaar dat het klimaat in gebouwen onaangenaam is voor gebruikers. We kiezen ervoor om geen structurele of incidentele maatregelen te nemen t.a.v. het klimaat gebouwbeheersystemen voor deze korte periodes die hoge financiële kosten met zich meebrengen.  

Verduurzaming Maatschappelijk Vastgoed
In het klimaatakkoord (onderschreven door VNG) zijn doelstellingen benoemd ten aanzien van de reductie van CO2-uitstoot. De doelstellingen zijn: 49% reductie in 2030 en 95% reductie in 2050, inclusief aardgasvrij. Uit een recente inventarisatie van het maatschappelijk vastgoed is gebleken dat met eerdere verduurzamingsprojecten reeds een reductie van 34% is gerealiseerd. Tot 2030 is daarom een aanvullende besparing van 15% nodig. Bij voorkeur wordt dit gerealiseerd door op natuurlijke vervangmomenten in te zetten op verduurzaming. Op dat moment worden de kosten daarvan pas inzichtelijk. Hierdoor blijven de bestaande onderhoudscycli in stand en wordt het gebouwenbestand zonder desinvesteringen steeds duurzamer