In deze paragraaf worden de belangrijkste trends en ontwikkelingen in relatie gebracht met de risico’s van de gemeente. De gemeente kan onzekerheden positief beïnvloeden door investeringen en maatregelen te treffen. In deze paragraaf worden onzekerheden en risico’s toegelicht en daarbij worden negatieve scenario’s als input gebruikt.
Terwijl de invloed van de coronacrisis in onze omgeving begon af te nemen en het nieuwe normale leven zich leek te herstellen was daar in februari 2022 helaas de inval van Rusland in Oekraïne. De oorlog die nu een jaar later nog steeds in alle hevigheid gaande is kent verregaande gevolgen. Het menselijk leed, waaronder veel slachtoffers en een grote vluchtelingenstroom, is enorm en de ramp die zich daar aftekent neemt alleen maar toe. De spanningen tussen Rusland en het westen nemen vooralsnog alleen maar toe.
De oorlog en de hier opvolgende sancties die aan Rusland zijn en worden opgelegd raken uiteindelijk iedereen in meer of mindere mate. De beschikbaarheid en de hier aan gekoppelde prijsstijgingen van levensmiddelen, bouw-, grond- en brandstoffen spelen een hoofdrol in de gevolgen. Het leven is ontzettend duur geworden op alle vlakken. Begin 2023 lijkt de inflatie iets af te nemen maar tikt nog steeds historisch hoge waarden aan. Dit alles werkt ook door in de risico’s die over de hele breedte zijn toegenomen.
Project de Stationstuinen De risicoanalyse van het project de Stationstuinen en de invloed er van op het risicoprofiel van de gemeente over 2022 is nieuw in de top 10. De opgenomen risico’s geven de impact aan zoals van toepassing in 2022, gekoppeld aan deze fase van het project.
Deze gebiedsontwikkeling kent een lange doorlooptijd met meerdere fases met specifieke risico’s. In de voorbereidingsfase ligt het risico vooral in de reeds gemaakte planvormingsactiviteiten zoals o.a. het plan-, reken-, tekenwerk en diverse onderzoeken die plaats moeten vinden en het maken en vastleggen van afspraken in overeenkomsten tussen ontwikkelaar, de gemeente en andere partijen. Reeds gemaakte planvormingskosten vormen in de huidige fase en risicoanalyse een belangrijk risico.
Er spelen altijd risico’s welke niet of beperkt beïnvloedbaar zijn maar waar je continu op moet anticiperen. Denk aan een stevige recessie of een ernstige verslechtering van de huizenmarkt. Hierover zijn in de voorbereidende fase afspraken gemaakt bij verschillende scenario’s. Het is van groot belang om tenminste ieder kwartaal een actuele risicoanalyse op te leveren. Het spreekt voor zich dat het risico Stationstuinen zal fluctueren gaande het project.
Risico decentralisaties in het sociaal domein Het doel van de decentralisaties in het sociaal domein (gestart in 2015) was/is om het beleid dichter bij de burgers te brengen en de zorg beter op de lokale behoeften af te stemmen. Inmiddels is duidelijk dat de verwachte effecten van de decentralisaties nog niet op orde zijn. Er is nog steeds sprake van een toenemend gebruik van de jeugdzorg en de maatschappelijke ondersteuning.
Decentraliseren in algemene zin is bedoeld om beter te voorzien in spreiding van bevoegdheden om zo het functioneren en presteren van het openbaar bestuur (en zijn beleid en regelgeving) te verbeteren. In praktijk blijkt dat de mate waarmee de gemeente inhoudelijk en financieel kan sturen maar beperkt is en/of zelfs weer is afgenomen. De stevige risico’s die lokaal bestaan binnen de decentralisaties zijn hierdoor evengoed beperkt te beïnvloeden en blijven onveranderd stevig.
Bedrijfsvoeringsrisico’s BAR Organisatie De risico’s die bestaan binnen de bedrijfsvoering organisatie zijn in 2022 wat toegenomen. Het goed beveiligen van gegevens en de regelgeving hieromtrent is sterk van invloed op de ontwikkeling van de risico’s in dit cluster. Er moeten continu stappen worden gemaakt om beheersing op een hoog niveau te houden. Dit vraagt om investeringen en doorontwikkeling op veel bedrijfsvoering elementen. Denk hierbij onder meer aan nieuwe taken, het compliant worden, zijn en blijven ten aanzien van wijzigende en nieuwe wet- en regelgeving, het beschikbaar hebben en houden van de juiste competenties en de hoge eisen aan technische oplossingen en beveiliging van data. Het risico en de onzekerheid dat dit niet of maar beperkt haalbaar is, is reëel.
De arbeidsmarkt wordt gekenmerkt door schaarste op veel specialismen binnen alle domeinen en dwingt vaker tot kostbare inhuur. Het ziekteverzuim is nog steeds hoog. De beoogde prestaties in de dienstverlening staan hier door onder druk.
De project risico’s voortvloeiend uit de op handen reorganisatie van de BAR-Organisatie zijn in deze analyse nog niet uitgewerkt omdat deze nog niet te kwantificeren zijn. Deze risico’s treft u in volgende bestuurlijke verslaglegging onder project nieuwe organisaties 2024.
Risicocluster uitvoering wet- en regelgeving beveiliging data/informatie/gegevens/privacy Dit risico hangt samen met de bedrijfsvoeringsrisico’s BAR-organisatie. De gemeente draagt echter de wettelijke aansprakelijkheid. Er is sprake van een verhoogd risico door toename gebruik digitale technologie, online informatie, thuiswerken. De digitale dienstverlening gekoppeld aan de uitvoering van de wetten en regels blijft zich in rap tempo ontwikkelen. Deze digitale transformatie van de overheidsdienstverlening resulteert meer vraag van en naar medewerkers met ict-kennis en goed ontwikkelde digitale beheers vaardigheden. Het risico dat we niet volledig aan de wetten en regels kunnen voldoen en hierdoor schade oplopen is reëel.
Risicocluster uitvoering Jeugdwet- tekorten die ontstaan in de uitvoering van de Jeugdwet Voor kinderen en jongeren onder de 18 jaar is er de jeugdwet. In deze wet is bijna alle zorg en ondersteuning geregeld voor deze groep. Het Rijk heeft de afgelopen jaren extra incidentele middelen voor de Jeugdzorg beschikbaar gesteld. Deze dekken de structureel toenemende kosten echter niet. Een verdere toename op aanspraak van Jeugdzorg blijft daarmee nog steeds een groot risico.
Schuldhulpverlening, bijzondere bijstand De gemeente kent naast de risicoclusters m.b.t. de Jeugdwet en de Wmo meer open eind regelingen waarvoor risico’s zijn geclusterd. De kans dat we in de open eind regelingen van dit cluster buiten de budgetten kunnen lopen is, nu het leven in 2022 veel duurder is geworden, toegenomen. Een groeiende groep inwoners en ondernemers zal naar verwachting een beroep gaan doen op ondersteuning bij het voorkomen/beperken van schulden en/of faillissement. De groep huishoudens die problemen hebben om rond te komen neemt toe en dit beperkt zich niet tot vooral de lage inkomens.
Bij gemeentelijke projecten worden risicoanalyses uitgevoerd. Hierbij worden scenario’s geschetst van positief tot meest negatief. Deze scenario’s zijn belangrijk om een bandbreedte voor het risicoprofiel op te kunnen stellen. De kans dat projecten vertraging oplopen of duurder uitpakken neemt momenteel toe.
De risico’s m.b.t. de gevolgen van de corona epidemie zijn in 2022 afgenomen. De maatregelen zijn nagenoeg volledig afgeschaald met het uitblijven van een nieuwe grote besmettingsgolf. Het is wel duidelijk dat er op verschillende vlakken langzaam gevolgen zichtbaar worden in de samenleving. Het risico valt momenteel net buiten de top 10.
Bestuurlijke en financiële verhoudingen Rijk en decentrale overheden (risico Rijksbijdrage gemeentefonds) Er is sprake van een (toegenomen) disbalans tussen financiële en bestuurlijke verhoudingen tussen Rijk en decentrale overheden. Onder andere de schommelingen in de bijdragen van het gemeentefonds en onzekerheid over de toekomst van de verdeling van het gemeentefonds is onduidelijk vormt een risico. Dit risico valt momenteel net buiten de top 10.
Verbonden partijen Risico’s van bijna alle risicodragende verbonden partijen zijn en worden in de loop van 2022 en 2023, in één cluster samengevoegd gerelateerd aan paragraaf verbonden partijen. Voor de verbonden partijen wordt één risicoprofiel opgesteld. Over 2022 komt dit clusterrisico niet terug in de top 10. Uitzondering hierop vormt nu nog de Gemeenschappelijke Regeling Jeugdhulp Rijnmond welke nu nog onderdeel is van het cluster risico decentralisaties en de uitvoering van de Jeugdwet, welke prominent aanwezig zijn in de top 10. Het risico van de gemeenschappelijke regeling Nieuw Reijerwaard is momenteel niet negatief van invloed op de benodigde weerstandscapaciteit.