4. § Financiering

In deze financieringsparagraaf beschrijven wij in hoeverre de plannen en acties, die wij in de begroting 2021 hebben beschreven, zijn uitgevoerd. Naast de onderwerpen die verplicht deel uit maken van de financieringsparagraaf, nemen wij u mee in een aantal ontwikkelingen die van belang zijn voor een goede uitvoering van de treasuryfunctie.

Treasurystatuut
De wettelijke kaders rondom de financieringsfunctie zijn vastgelegd in de Wet Financiering Decentrale Overheden (Fido). Beheersing van de financiële risico’s speelt daarin een belangrijke rol. De uitwerking van deze kaders zijn vastgelegd in de Financiële Verordening 2018 en het Treasurystatuut 2018. 

Risicobeheersing vormt één van de pijlers van de Wet Fido. Voor de bepaling van de renterisico’s, die verbonden zijn aan de uitvoering van de treasuryfunctie, zijn twee normen verplicht gesteld. De rente-risiconorm heeft betrekking op leningen met een looptijd vanaf 1 jaar en de kasgeldlimiet op leningen met een looptijd tot maximaal 1 jaar. Het doel van deze normen is om de budgettaire risico’s als gevolg van rentestijging te beperken.

Kasgeldlimiet

Met de kasgeldlimiet heeft de wetgever een norm gesteld voor het maximum bedrag aan kortlopende middelen (looptijd tot maximaal een jaar) waarmee de gemeente haar activiteiten mag financieren. Het doel van deze limiet is het risico te voorkomen dat fluctuaties van de korte rente direct grote impact hebben op de rentelasten tijdens het boekjaar.
Wanneer in drie opeenvolgende kwartalen de kasgeldlimiet wordt overschreden, dient dit te worden gemeld bij de toezichthouder, de Provincie, inclusief een plan om weer te voldoen aan de kasgeldlimiet.
Voor de rente op kortlopende geldleningen geldt dat er vrijwel het hele jaar sprake is geweest van een negatief rentepercentage. Hierdoor ontvingen wij rente over de afgesloten kortlopende leningen. Het is daardoor financieel aantrekkelijk zo lang mogelijk gebruik te maken van kortlopende financiering. 

In onderstaand overzicht is de toetsing van de kasgeldlimiet voor het jaar 2021 opgenomen. In het eerste en tweede kwartaal hebben we de kasgeldlimiet overschreden.

Kasgeldlimiet (bedragen x € 1.000 )
Omvang begroting per 1-1-2021		€ 117.708
		8,50%
Kasgeldlimiet in bedrag		€ 10.005
Omschrijving	bedragen x 1.000 euro
	1e kw.	2e kw.	3e kw.	4e kw.
Totaal vlottende schuld	17.667	22.000	4.333	1.667
Totaal vlottende middelen	1.799	8.098	12.399	7.497
Gemiddeld saldo schuld (+) of overschot (-)	15.868	13.902	-8.066	-5.830
Kasgeldlimiet	10.005	10.005	10.005	10.005
Ruimte onder kasgeldlimiet	0	0	18.071	15.835

Renterisiconorm

De renterisiconorm heeft als doel de risico’s te beperken van een toekomstig stijgende kapitaalmarktrente bij herfinanciering (van aflossingen op bestaande leningen) en renteherzieningen op bestaande langlopende leningen.
Door toepassing van deze norm ontstaat een goede spreiding van de langlopende leningenpositie, waardoor dit renterisico gelijkmatig over de jaren wordt verdeeld. Jaarlijks komt maximaal 20% van het begrotingstotaal in aanmerking voor herfinanciering en/of renteherziening.  
Van renteherziening is sprake als in de leningsovereenkomst is bepaald dat de rente gedurende de looptijd in een bepaald jaar wordt aangepast. Onder herfinanciering verstaan we het afsluiten van nieuwe leningen ter vervanging van bestaande financieringen en/of aflossingen op de bestaande leningenportefeuille.

In het volgende overzicht geven wij u een beeld van de renterisico’s voor de vaste schuld, waarin zichtbaar is dat we ook dit jaar onder de renterisiconorm zijn gebleven.

RENTERISICONORM EN RENTERISICO'S VAN DE VASTE SCHULD
(bedragen x 1.000)
Renterisico op vaste schuld	2021
1. Netto renteherziening op vaste schuld	(112)
2. Betaalde aflossingen	9.862
3. Renterisico op vaste schuld (1+ 2)	9.750
Renterisiconorm
4a. Begrotingstotaal 2021	117.708
4b. Het bij ministeriële regeling vastgestelde percentage	20%
4. Renterisiconorm	23.542
Toets Renterisiconorm
5a Ruimte onder renterisiconorm (4 - 3)	13.792

Renteontwikkelingen op de kapitaalmarkt zijn belangrijk vanwege de risico’s die ze voor ons in kunnen houden. Wij volgen de renteontwikkelingen daarom ook nauwlettend. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van de informatie van geldverstrekkers, waarbij we op ieder moment van de dag de ontwikkelingen kunnen volgen.
Zowel de korte als de lange rente zijn het afgelopen jaar laag gebleven. In onderstaande tabel geven wij u inzicht in het renteverloop van lineaire leningen met een looptijd van 20 jaar in de jaren 2020 en 2021. Af te lezen is dat de rente in 2021 een licht oplopende trend laat zien. 

Algemeen
De financieringsbehoefte van de gemeente is afhankelijk van diverse factoren die de inkomende en uitgaande kasstromen beïnvloeden, zoals de investeringsplanning, de inkomsten en uitgaven van grondexploitaties en mutaties in de geldleningenportefeuille. We maken gebruik van een liquiditeitsplanning om zicht te krijgen en te houden op de financieringsbehoefte. 

Leningenportefeuille
In de eerste helft van 2021 hebben wij (tijdelijke) liquiditeitstekorten gefinancierd met kortlopende leningen. In juli is, conform begroting, een langlopende lening van € 20 miljoen afgesloten, waardoor we aan de kasgeldlimiet bleven voldoen. 
De totale omvang van onze leningenportefeuille is in 2021 toegenomen. In onderstaand overzicht is het verloop van de opgenomen langlopende leningen zichtbaar. Het gemiddelde van de rente (op basis van de stand per 1 januari) op langlopende leningen is gedaald naar 1,63 % in 2021 ten opzichte van 1,81% in 2020. 

Overzicht Langlopende Leningen
(bedragen x 1.000)	1-1-2021	1-1-2022	1-1-2023	1-1-2024	1-1-2025
Stand leningen	117.559	127.697	132.622	132.319	130.864
Nieuwe lening	20.000	15.787	11.348	10.117	4.510
Reguliere aflossingen	9.862	10.862	10.862	10.215	10.215
Nieuwe aflossingen	0	0	789	1.357	1.863
De cursief weergegeven bedragen betreffen de geprognotiseerde nieuwe leningen en aflossing o.b.v. de begroting 2022.

Verstrekte leningen
In onderstaand overzicht hebben wij voor u de leningen, die aan derden zijn verstrekt, in beeld gebracht. In 2021 zijn geen nieuwe leningen verstrekt en is door alle geldnemers op tijd voldaan aan de rente- en aflossingsverplichtingen van de lopende leningen. 

	Kredietrisico op verstrekte leningen
			Saldo		Saldo
	Naam geldnemer		uitzetting	Mutaties	uitzetting
	(bedragen x 1.000)	%	31-12-2020	in 2021	31-12-2021
	Spruit B.V.	3,00	4	-1	3
	Particulier i.v.m. grondverkoop	3,00	1	-1	0
	BAR-Organisatie	n.v.t.	43	-12	31
	Totaal verstrekte gelden		48	-14	34

Liquiditeitsplanning
Om de treasuryfunctie adequaat te kunnen invullen is beschikbaarheid van juiste, tijdige en volledige financiële informatie van essentieel belang. Met behulp van een betrouwbare liquiditeitsplanning krijgen wij een beter beeld van de te verwachten inkomsten en uitgaven en de mogelijke financieringsbehoefte. Het verloop van de inkomsten en uitgaven van investeringen en grondexploitaties blijft echter lastig te voorspellen.  
Continue verbetering van de sturing op de uitgaven en inkomsten is daarom nog steeds een aandachtspunt. Bij de tussenrapportages houden we u op de hoogte van relevante ontwikkelingen op dit gebied.

In de paragraaf financiering van de begroting 2021 heeft u inzicht gekregen in de rentelasten en het renteresultaat. Ook de manier waarop rente wordt toegerekend aan investeringen, programma’s en taakvelden hebben wij daarin beschreven. 
Bij de begroting 2021 is de omslagrente vastgesteld op 1,1%. Het werkelijke percentage voor 2021 is 0,90%, zoals in het overzicht hierna te zien is.

In het verleden zijn garantstellingen verleend voor leningen aan derden. Met het oog op de financiële risico’s die de gemeente hierbij loopt, gaan wij terughoudend om met het honoreren van deze aanvragen. Alleen als het maatschappelijk belang ermee gediend is en er voldoende zekerheden gesteld worden, wordt een garantie verleend.  
In 2021 heeft het college de nota garantstellingen en leningen vastgesteld. In deze nota zijn de beleidskaders beschreven en geven we handvatten voor de besluitvorming door het formuleren van criteria en voorwaarden.
Per 31 december 2021 is het totaal  van de directe garantstellingen €11,1 miljoen. Het totaal van de garantstellingen met een achtervangfunctie via het Waarborgfonds Sociale Woningbouw is €122,7 miljoen. Het risico dat de gemeente loopt bij deze garantstellingen is meegenomen in de berekening van ons weerstandvermogen.

Wat betreft het kasbeheer hanteren we al een aantal jaren de volgende uitgangspunten:
•    het aantal bankrelaties en bankrekeningen wordt zoveel mogelijk  beperkt;
•    dagelijks worden de liquiditeitsoverzichten onderhouden.
De Rabobank is onze huisbankier en de BNG is van overheidswege een relatie. In alle gevallen is sprake van een goede relatie, waarbij wederzijds vertrouwen een belangrijke rol speelt. Verschillende kredietverstrekkers geven regelmatig adviezen over het aantrekken en uitzetten van gelden. Ook in 2021 is regelmatig gebruik gemaakt van de verschillende adviserende instanties, om op die manier optimaal te kunnen profiteren van de beschikbare financiële instrumenten. In ons Treasurystatuut hebben wij de administratieve organisatie, interne controle en informatievoorziening uitvoerig beschreven. 

In 2021 zijn de langlopende leningen met € 10,1 miljoen toegenomen en de kortlopende leningen met € 4 miljoen afgenomen, zoals in het kasstroomoverzicht hierna te zien is. 
Operationeel was er een tekort van € 5,3 miljoen waar een financiering van €6,1 miljoen tegenover staat. 
Het monitoren van de schuldpositie vinden we van belang en houdt de komende jaren onze aandacht. Gezien de  investeringsplanning en de woningbouwplannen is de verwachting dat de schuldpositie de komende jaren zal toenemen. Gezien de schuldquote én de renterisico’s is bewaking van de schuldpositie noodzakelijk.

Het EMU-saldo is het saldo van inkomsten en uitgaven op transactiebasis in een bepaalde periode. Eenvoudig gezegd geeft het EMU-saldo aan of er in een bepaald jaar met reële transacties meer geld uitgegeven is dan er in dat jaar is binnengekomen. Het EMU-saldo is daarmee een indicatie voor de ontwikkeling van de liquiditeits- en financiële positie (eigen vermogen en schulden) van  gemeente(n). 
Het EMU-saldo van gemeenten draagt bij aan het totale saldo in Nederland. Om de afzonderlijke decentrale overheden een beeld te geven wat dit voor hen betekent, publiceert het Ministerie van BZK, in lijn met de Wet Houdbaarheid overheidsfinanciën (Wet Hof), individuele EMU-referentiewaarden. Een individuele EMU-referentiewaarde betreft geen norm, maar een indicatie van het aandeel dat een provincie of gemeente in de gezamenlijke tekortnorm heeft. Voor de gemeente Barendrecht is voor 2021 een referentiewaarde van € 4.329.000 als negatief EMU-saldo berekend. In 2021 heeft Barendrecht deze referentiewaarde niet overschreden.